حفاران غیرمجاز زودتر رسیدند

به دنبال شناسایی یک غار جدید در منطقه خورزنه در استان همدان، حسین زندی، فعال میراث فرهنگی و محیط زیست پس از پیمایش این غار با همراهی دو غارنورد حرفه‌ای و محلی‌ها، به ایسنا گفت: هفته گذشته از کشف یک غار جدید در خورزنه خبر دادیم که این بار با همراهی دو غارنورد حرفه‌ای حمیدرضا زارع و فؤاد رضاپور و دکتر محمدیان‌منصور و یکی از محلی‌ها به نام آقای طاهریان، وارد این غار شدیم. اولین بار است که این غار، حرفه‌ای پیمایش می‌شود. متاسفانه درون غار آثاری از حفاران غیرمجاز و جویندگان گنج مشاهده می‌شود، چاهی در ۳۰ متری این غار حفر شده است. در واقع، قبل از غارنوردان، حفاران غیرمجاز وارد این غار شده‌اند که ظاهرا به نتیجه‌ای هم نرسیده‌اند. برخی ابزار و ادوات خود را هم داخل غار رها کرده‌اند.

او با اشاربه به فعالیت معدن‌کاران در منطقه باستانی خورزنه اظهار کرد: درون غارهای خورزنه که برخی از آن‌ها پناهگاه حیوانات محلی بوده، ریزش کرده است.  

زندی که از شناسایی دو غار جدیدتر در کوه خورزنه خبر داد، گفت: تعداد غارهای شناسایی‌شده در خورزنه به هشت حفره رسیده است. البته محلی‌ها از خیلی وقتِ پیش از وجود این غارها اطلاع داشتند، اما شکافی که بین ملت و دولت وجود دارد، باعث شده مردم اعتماد نکنند و موضوع را به گوش مسؤولان نرسانند. اکنون نوبت میراث فرهنگی، محیط زیست و منابع طبیعی است که این منطقه را ثبت و حفظ کنند.

او یادآور شد: وسعت خورزنه به ۲۰۰ هکتار می‌رسد، مهم‌ترین و سریع‌ترین اقدامی که لازم است برای حفظ این محوطه انجام شود، تعطیلی معدن است. باید شغلی جایگزین معدن‌کاری و منطقه ثبت شود و فقط طبیعت‌گردان وارد شوند، نه حفاران غیرمجاز. آن‌چه در پیمایش غارهای جدید خورزنه مشاهده کردیم، حضور حفاران غیرمجاز پیش از مدیران و مسؤولان است. متاسفانه مسؤولان میز و اتاق خود را رها نمی‌کنند تا ببینند بیرون از محل کارشان چه اتفاقی درحال وقوع است.

زندی گفت: معدن غیرمجاز خورزنه که می‌گویند کسی اجازه ندارد از آن برداشت کند، همچنان شاهد انفجار و برداشت سنگ است. این معدن در عرصه غارهای طبیعی و تاریخی خورزنه واقع شده است و متاسفانه مسؤولان تا کنون برای تعطیل کردن آن اقدامی نکرده‌اند. اگر انفجارها و برداشت سنگ ادامه داشته باشد، غاری که به تازگی شناسایی شده است نابود خواهد شد. این معدن در دل یک اثر تاریخی و طبیعی همچنان فعال است و مسؤولان در خواب به سر می‌برند.

او همچنین از مردم همدان خواست ثبت ملی و حفاظت از خورزنه را به مطالبه عمومی تبدیل کنند.

همچنین فؤاد رضاپور، یکی از غارنوردان که غار تازه شناسایی‌شده خورزنه را اخیرا پیمایش کرده است، گفت: غاری که هفته گذشته معرفی شد، دارای حیات جانوری است و به لحاظ باستان‌شناسی فاقد نشانه است و کاملا طبیعی بوده و به لحاظ زمین‌شناسی غار جوانی محسوب می‌شود، اما به مطالعات زمین‌شناسی بیشتری نیاز دارد.

او همچنین اظهار کرد: انفجار معدن باعث ریزش یکی از دهلیزهای داخل این غار شده و مدخل را مسدود کرده و ادامه کاوش و پیمایش دشوار شده است. برای همین ضرورت دارد تا شعاع چند کیلومتری غارها فعالیت معدن انجام نشود، چیزی که در خورزنه و دیگر مناطق کشور رعایت و توجه نشده است.

این غارنورد به فعالیت حفاران غیرمجاز درون این غار اشاره کرد و افزود: افراد سودجو به خیال پیدا کردن گنج به کف غار آسیب زده‌اند. برای حفظ غارهای خورزنه لازم است منطقه سریع‌تر ثبت ملی شده و اقدامات بعدی برای توقف فعالیت معدنِ نزدیک آن صورت گیرد.

حمیدرضا زارع، غارنورد نیز با اشاره به کاوش‌های ناشیانه حفاران غیرمجاز درون غارهای جوان‌تر خورزنه بیان کرد: بهتر است این غارها تا زمان پیمایش، نقشه‌برداری، مطالعه و بهره‌برداری بسته بمانند تا ثبت ملی شوند.

صاحب محمدیان منصور، عضو هیأت علمی دانشگاه بوعلی سینا و مدیر پروژه تبدیل خورزنه به سایت‌ موزه تاریخ طبیعت و ورزش هم پس از پیمایش غارهای تازه شناسایی‌شده اظهار کرد: در منطقه خورزنه، معدن باستانی جزو ویژگی اصلی به شمار می‌آید که طبق گزارش‌ها از دوره اشکانی برداشت سنگ از این کوه سابقه داشته است. با توجه به جنس سنگ‌های این منطقه، غارهای زیادی ایجاد شده است و جنس سنگ نیز مناسب مجسمه‌سازی و استفاده برای پایه ستون و مواردی مشابه بوده است و از دوران کهن از سنگ‌های این منطقه استفاده می‌شد. در دوران جدید هم کاربری آن بیشتر برای صخره‌نوردی بوده، ضمن این‌که ویژگی‌های جانوری جذابی دارد. دیواره‌های صخره‌نوردی زیادی در خورزنه وجود دارد و به نوعی مدرسه صخره‌نوردی به شمار می‌آید که از این نظر جذاب است. علاوه‌بر این منطقه بافت گیاهی بکری دارد.

محمدیان منصور گفت: مجموعه غارهایی که تا کنون در خورزنه شناخته شده دستکند بوده و فرضیه استقرار کهن و یا نیایشگاه مطرح بوده است، ولی غاری که اهالی اخیرا معرفی کرده‌اند چند سالی است که روی آن شناخت دارند و به اسم «جمشید» شناخته شده است، ولی تا کنون مطالعه و گزارش نشده بود. در بازدید آماتوری که از غار داشتیم متوجه شدیم بدون تجهیزات نمی‌توان این غار را پیمایش کرد و پس از بررسی‌های حرفه‌ای‌تر متوجه شدیم این غار طبیعی است و ویژگی جدیدی به این منطقه اضافه شده که شبکه‌ای از غارها است و جذابیتی برای گردشگران حرفه‌ای دارد، ولی باید نقشه‌برداری شود. اولین گام عاجل هم ثبت محوطه و عرصه باستانی و طبیعی خورزنه است. پس از آن، مسیرهای گردشگری تعریف شود. سازمان میراث فرهنگی و محیط زیست هم باید پای کار بیایند تا این منطقه حفظ شود.

خورزنه در سه کیلومتری شرق همدان، میان چهار روستای حصار آقا شمسعلی (غرب)، مزدقینه (شمال)، کشین (جنوب) و تفریجان (شمال شرقی)  واقع شده است. واژۀ خور از ریشۀ پهلوی و مشتق از «هور» به معنی خورشید، «آفتاب»، فرشتۀ موکل بر خورشید است و روز یازدهم از هر ماه خورشیدی را خورروز می‌گویند. خورزنه را محل طلوع خورشید دانسته‌اند. در این منطقه تعدادی غار شناسایی شده که در یکی از این غارهای دستکند و بخش‌هایی از کوه و محطوه خورزنه، حکاکی‌هایی مشاهده شده است، حکاکی و برآمدگی‌هایی به صورت دایره دیده می‌شود؛ خورشیدواره‌هایی در قطرهای مختلف از ۱۰ سانتی‌متر تا یک و نیم متر. این محوطه با وجود تپه و گورستان تاریخی آن هنوز ثبت ملی نشده و اطلاعات زیادی هم از آن در دسترس نیست.